Ekonda Hajong gawglâni 20 ba 40 –tâ ke ghor thake. Hajongglâ plen aro hutu-hutu tariglâni thake. Bakhar jhone Garo, Assamese aro Bengoli, Arunacalni Hindi, aro Bangladesni bangla bhasa koba pay. Uglâ eke gawla ekonda ghor mânglâ loge bhalake mil-julke thake aro alga jatglâ logew mil-julke thake. Jây mil-julke nathake, uglâgon atok thoy. Uglâ ekon loge bhala-netha koy hikây, beraba jay, khawa dey, aro nananta laga kamglâ kuriyâ dey. Kintu elala mânglâ iglâ monot pasrisegâ. Uglâ ajo-abuglâlâ mana niyâmglâ ba jati-niti khob korake mane. Kintu basiyâ thaka ba agbara unnutilâ beden uglâlâ khel nây. Kâyu jane, kintu uglâ algage janeya nade. Nijâlâ jati bhâyglâlâ beden uglâ cintâ-bhabna nây aro nijâlâ bhâyglâgon agbaribâgew uglâ bhar neba nacay. Hajongglâlâ bhiturni unnuti anbâge koyra NGOglâ bâr hoban, kintu kâyu tikke kam nakore, hogole nijâlâ lap bokrahe bhabe ke hunise. Ekonda NGOlâ bhiturni ekota nây. Bosre-bosre meeting kurilew, unnutilâ beden gop-sop nây kew hunise. Te ey bhabnara elala mânglâlâ thiki bodlabage agbaribâ lagibo, jate jatilâ uphurni unnuti ahibo.
Hajongglâ nijâlâ ghorglâ kadong, cas, gas, bangos, kher, duri ba tengol, kholpa aro kam diyâ banay. Ghorglâ kadong diyâ khob hodlake lipây, jate bangosglâ mek pani nalagibo aro bakha dinâ tikibo. Ôy dinglâ ela jasegâ. Mânglâ ghorglâni ektepa say kadong lagay. Ghorglâ ek tala aro cali thake. Calini dhiki thake. Bana gorabagew age bhola calini jaga thoban, kintu ela algake sapra banay. Akhli ghorra gumâbâ ghor thiki algake banay. Elala mânglâ teka-puisâ ase aro sorkar thiki teka pay beden koy jhon mânglâ simen, tin aro itâ diyâ ghor banay.
Ghorglâni matilâ hangi, kulsi, silbharla aro kasa hangi, kulsi, lota, daw, caku aro kulâ thake. Agela mânglâ bangosla gilâs aro kola patani khaban, elaw biyâ bhola dikhibâ pay. Bhatdaw bangosnihe banaban. Hakra kengka banaban, ela kâyu koba napay. Aro madhay jinisglâw hareya phelase, kâyu baseya nâyrakhe beden. Dhan ubâbâ aro jomake thobagew nananta dhokla khasa ba duliglâ bangos ba bet diyâ goray. Uglâ dhari, câtây aro kulâw bangos ba bet diyâ goray aro patasala diyâ duri banay.
Hajong ghorglâni bhatar, magu aro biyâ nakora sawaglâ thake. Biyâ kora sawaglâ algake khay. Bhatara ghorla mâthây. Magurâ khawa banay, pani bhoray, ghor sapa kore, beraglâ kadong lipây, mas mare, bana goray, cathal hare aro guli ghoro sapa kore. Bek kamla bokra pani ubâ kamra timâtglâgon bhar dise, guru-bhosglâgon pani dewa, thakile. Cuwâ aro phukâr paniglâ hukâbâ dhurse aro payip pani nâykâ beden mânglâ gang panirâ bebohar kore, jidâ mânglâ aro juntuglâ nanantake netha banay. Kunbâ mânglâgon bakha dur beraba lage gang bhay jabage aro mathani tulyâ pani ane. Timât ba timât sawaglâ bhâr-bhârke kolsa niyâ ubârâ prây dekhe kintu ey eke kamra morotglâgon korara kom dikhibo. Bhatara baharla kamglâ kore, bhuiglâni. Oy mas mare aro sikâr kore. Dango sawaglâ hutuglâge câyâ thake, hagol guru caray, core hangos cay, khuri joma kore aro mas mare. Uglâ alga kamglâ najane nahoy. Magurâ beram hule ba koy dinâ bokra gusti khaba jale, bhatara nara-bara kore. Sawaglâw nara-bara jowa pay. Timâtglâw bhuini kam kore aro sawaglâw uglâlâ gari-gari jay. Ghorla kamglâ tikke calabage ingkâke kam kore. Kintu pora-lekha thaka mânglâlâ kamglâ alga. Bhatara baharni kam kore aro magurâ akhli ghorni kam kore aro sawaglâgon puribâge koy. Koyra ghorglâni magu bhatar dui jhono kam kore. Âlsâ aro modarulâ ghorni mil-jul nây. Ungkâ hule, bhatara magurâge dangay, bhui besay, aro nananta netha kore. Hajongla bhiturni magu ba bhatar saribâ napay. Khob netha hulehe, gawburâlâ âygâ diyâ saribâ pay. Kintu idâ khob kom.